Köpek Bakımı ve Beslenmesi
Öğrenme
Köpeklerde öğrenme tekrarlarla gerçekleşir. Öncelikle dağarcıklarında
bulunan (daha önce öğrendiği) davranışları uygularlar. Bu davranışlar
amaçlarına ulaşmaya yeterli gelmezse değişik yollar denerler. Denemeler
ve yanılmalardan sonra doğru davranışı bulurlar. Yani ödülü elde
ederler. Aynı davranışı her tekrar ettiğinde ödüle ulaşıyorsa, bu
davranış köpeğinizin dağarcığına gittikçe yerleşir ve aynı uyaran olduğu
müddetçe benzeri davranışları sergiler. Yani bu tepki öğrenilmiş olur.
Köpeklerde bir diğer öğrenme yöntemi ise şartlı reflekstir. Örnek vermek
gerekirse; mama verilmeden önce her zaman “mama vakti” diye
sesleniliyorsa, konuşma esnasında kullanılacak bir mama kelimesi
kendisine yemek verileceğini zannetmesine neden olur. Dışarıya çıkmak
için sahibinin mantosunu giydiğini gören köpeğin, sahibine karşı sevgi
gösterilerinde bulunması da başka bir şartlı refleks örneğidir. Bunun
nedeni, mantonun giyilmesi ile dolaşmaya çıkarılacağını
ilişkilendirmesidir.
Ödül-Ceza
Ödül, köpeğinizin nasıl davranması gerektiğini öğrenmesinde ve davranış
şeklinde istediğiniz değişiklikleri gerçekleştirmenizde en büyük
yardımcınızdır. Köpeğinizin hoşuna giden herhangi bir şey ödül olabilir.
Yiyecek, okşanma, sıcak bir sevgi gösterisi, “aferin” gibi belirli bir
kelime, dışarı çıkma… Bunlar köpeğinizin doğru davranışları yapmasını
teşvik eder.
Köpeğinizin sahip olduğu davranışların çoğu teşvik edilmenin sonucunda
şekillenir. Ödül ya da teşvik, yapılan davranışın gelecekte tekrarlanma
olasılığını arttırır. Aynı zamanda hızlı bir şekilde öğrenmeyi sağlar.
Ödüllendirmenin zamanı da önemli bir konudur. Köpeğiniz hoşunuza giden
bir davranışı gerçekleştirdiğinde, onu bir iki saniye içinde
ödüllendirmelisiniz. Köpekler sürekli hareket halinde olan canlılardır.
Bu yüzden geç yapılan bir ödüllendirme, onun hangi davranışı için
ödüllendirildiğini anlamasını güçleştirecektir. Ödüllendirdiğiniz anda
köpeğiniz ne yapıyorsa teşvik ettiğiniz davranış da o olur. Örneğin;
köpeğinize oturmayı öğrettiğinizi düşünelim. Köpeğiniz oturduğunda
ödüllendirmek için ayağa kalkmasını bekleyip ödülünü verirseniz, onun
oturmasını değil ayağa kalkmasını ödüllendirmiş olursunuz. Özellikle
tuvalet ve otur kalk eğitiminde, ödül en büyük yardımcınız olacaktır.
Aslında bu işin mantığı çok basittir. ”Köpeğiniz hoşunuza giden bir şey
yaptığında siz de onun hoşuna giden bir şey yapın”
Yavru bir köpeğin elbette bir takım yaramazlıkları olacaktır. Bu
istenmeyen davranışların bir daha tekrarlanmaması için genel olarak,
cezalandırma ya da yüksek sesle ikaz etme yöntemlerine başvurulur. Bu
noktada en önemli şey, dozu iyi ayarlamaktır. Eğer çok sert bir
cezalandırma yöntemi (aç bırakmak, dövmek ya da karanlık bir odaya
kapatmak gibi) izlenecek olursa, köpeğiniz hayatı boyunca sizden hep
korkacak ve bu yüzden sözünüzü dinleyecektir. Bu da sevgiden çok korkuya
dayalı bir itaat anlamına gelir. Bu nedenle köpeğinize fiziksel ceza
vermekten kaçının. Hata yapmasını ufak tefek tedbirler alaraktan
engelleyin. Ses tonunuzda yapacağınız bir takım değişikliklerle onun
üzerinde hakimiyet kurun.
Yapılacak en güzel şey, daha ilk günlerden başlayarak köpeğinize “HAYIR”
kelimesinin anlamını en iyi ve doğru biçimde öğretmek olacaktır. Bu
şekilde köpeğinizle birlikte çok daha kolay ve rahat bir yaşam
sürdürebilirsiniz.
Egzersiz
Köpeklerde enerji ihtiyacı ve yem tüketimi aktivite, yaş ve çevre
ısısına bağlı olarak değişir. Köpeğinize, enerjisini sarf edecek
aktiviteyi gerçekleştirmesi için yeterli egzersiz imkanı sağlamalısınız.
Yavru köpekler çok hareketli olduklarından dolayı bol egzersize
gereksinim duyarlar. Egzersiz ihtiyacı yaş kadar köpeğinizin ırkı ile de
alakalıdır. Örnek vermek gerekirse, bir Av köpeğinin günlük egzersiz
ihtiyacı bir Terrier’e göre çok daha fazladır. Köpeğinizin ırk
özelliklerini inceleyerek onun egzersiz gereksinimini daha iyi
anlayabilirsiniz. Ancak köpeğiniz hangi ırk olursa olsun günlük kısa
yürüyüşler tüm köpekler için şarttır.
Büyük ve dev ırk köpeklerde gelişim süreci ve kemik gelişimi daha uzun
sürede tamamlandığından egzersizler sınırlı tutulmalıdır. Çok uzun
koşular, yüksek yerlerden atlamalar ve ağır egzersizler kemik gelişimi
tamamlanıncaya kadar yapılamamalıdır.
Tüy Bakımı ve Fırçalama
Tüy bakımı köpeklerde üzerinde önemle durulması gereken bir konudur.
Çünkü yılda en az iki kez olmak üzere tüy değiştirirler. Bahçede
yaşayanlarda bu genellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında daha yoğun
dökülme şeklindedir ve daha kısa sürer. Fakat evde yaşayanlarda bütün
yıla yayılarak devam eder.
Eğer bir beslenme bozukluğu, bir hastalık, lokal bir açılma yoksa bu tüy
değiştirme olarak adlandırılır. Bizim yapacağımız onu her gün hatta
yoğun tüy değiştirme zamanlarında sabah akşam olmak üzere iki defa
fırçalamaktır. Bu işlem için en uygun olanı tel fırçalar ve ele
geçirilebilen çeşitli eldivenlerdir.
Yavru köpeğinizi fırçalamaya ne kadar erken alıştırırsanız ileride o da
siz de rahat edersiniz. Çünkü fırçalama genel bakım için beslenme kadar
önemli bir işlemdir. Fırçalama yaparken köpeğiniz üzerinde gerekli olan
günlük kontrolleri de uygulamış olursunuz. Bu özellikle deri
problemlerine yatkın olan ırklarda sorunu erken keşfetmek bakımından
önemlidir.
Fırçalama yaparken ele geçirilebilen fırça tipleriyle deriye masaj yapıp kan dolaşımını da uyarmış olursunuz.
Banyo
Sanıldığı gibi köpekler kolay kolay kokmaz ve sık yıkamak daha iyi
temizlik anlamına gelmez. Çünkü köpeklerde ter bezleri yoktur. Yani
köpekler patileri dışında terlemezler. Dolayısıyla tere bağlı koku
oluşmayacağından bizim gibi sık olarak yıkanmaya ihtiyaç duymazlar.
Sık yıkandığında derinin Ph değeri değişir ve aslında koruyucu olan
derinin üzerindeki yağımsı tabaka kaybolur, köpeğiniz mantar ve uyuz
gibi hastalıklara daha duyarlı hale gelebilir. Genellikle aşılama
döneminde doktorunuz yıkamaya zaten izin vermez. Daha sonrasında ise
eğer deride medikal bir problem yoksa, ama yıkamak istiyorsanız ayda bir
kez yıkama önerilir. Çoğu tüylü köpek sadece fırçalamakla
temizlenebilir.
Yıkayacağınız zaman onu önce ılık suyla ıslatmalısınız. Bu işlem için
genellikle bir küvet tavsiye edilir. Küvetin altına onun kaymayacağı
paspas şeklindeki malzemeden konursa iyi olur. Doktorunuz özel bir
şampuan önermediyse köpek şampuanını bir kasede bir kaç misli su ile
çoğaltın. Bir sünger parçası alın. Su ile dilüe ettiğiniz şampuanı
emdirip köpeğinizin üzerine sürün. Şampuanı direkt dökmeyin ve
kesinlikle insan için üretilen şampuan ve sabunları kullanmayın. Köpek
şampuanları insan şampuanları gibi üretilmediğinden çok köpürmesini
beklemeyin. Kulağına su kaçırmamaya ve gözüne şampuan gelmemesine dikkat
edin. Bunun için kulağına vazelinli pamuk koyun. Çünkü kaçan su kulakta
kronik (uzun süreli) otitis externa dediğimiz dış kulak yolu
enfeksiyonuna sebep olabilir. Durulamayı ılık suyla (sıcak veya soğuk
olmayacak) çok iyi yapın. Eğer çok kirli ise aynı işlemi ikinci kez
tekrar uygulayabilirsiniz. Sonrasında onu önce bir havlu ile silin ve
fön makinesinin ılık ayarıyla (sıcak değil) iyice kurutun. Köpeklerin
derileri zor kuruduğundan cereyandan uzakta bir yerde tutun ve mümkünse o
gün (en azından 4 – 6 saat dışarı çıkarmayın. Kendiniz rahat
yıkayamıyorsanız köpek kuaförlerinde yıkatabilirsiniz. Ancak herhangi
bir nedenle farklı bir şampuan kullanması gerekiyorsa kuaföre giderken
şampuanını da beraberinizde götürmelisiniz.
Diş Değişimi
Yavru köpekler 3,5 aylıktan 8 aylığa (genellikle 6. aya) kadar süt
dişlerini dökerler. Yerine hayat boyu kalıcı olan ana dişler çıkar.
Dökülen dişleri zaman zaman yerlere düşmüş olarak görebilirsiniz. Çoğu
zaman da yemek yerken kendileri yutarlar. Bu dönemde diş kaşıntısı çok
fazla olduğu için bulduğu her şeyi kemirecektir. Siz kendisine zarar
vermemesi için potansiyel olarak kemirebileceği her eşyayı, sanki evde
emekleyen bir çocuk varmış gibi düşünüp ortadan kaldırmalısınız.
Bu dönemde onun kemirmesi için hazır ürünler verebilirsiniz. Kalın halat
şeklinde, düğümlenmiş, uçları püsküllü olan diş ve oyun ipleri, doğal
malzemelerin işlemden geçirilmesiyle elde edilmiş yapma kemikler
kullanabilirsiniz.
Sanılanın aksine köpeklerde diş bakımı da gereklidir. Yani onların da
dişlerinin fırçalanmasına ihtiyaç vardır. Normalde tartar oluşumu 1,5
yaşından sonra başlar. Fakat daha yavruyken, fırçalamaya alıştırmak
gerekir. Bu işleme en küçüklerinden çocuk diş fırçası veya köpekler için
hazır satılanlardan temin ederek başlayabilirsiniz. Öncelikle diş
fırçasını ıslatarak alıştırıp sonra da köpek diş macunu ile devam
edebilirsiniz. Fırçalama aynı bizde olduğu gibi yukarı aşağı ve daha az
olarak da sağa sola doğru olmalıdır.
Tabi ki köpeklerin dişleri sadece fırçalanarak temizlenemez. Bunun için
yukarıda diş kaşıntısı dolayısıyla kullandığınız yardımcı malzemeler ve
yöntemlere ilave olarak özel olarak tartar temizliği için üretilmiş
mamaları da verebilirsiniz.
Sosyalleşme ve Sosyalleştirme
Köpekler sosyal canlılardır ve her zaman yeni dostluklar kurmaya
heveslidirler. Meraklı ve öğrenmeye aç bir şekilde tecrübe ettikleri her
şeyi hafızalarına kayıt ederler. Bu çok önemli dönemde
karşılaşmadıkları ya da kötü tecrübe ettikleri her şey, onlar için
erişkin yaşamlarında, korkuyla tepki verdikleri davranışlara
dönüşebilir. Bu nedenle özellikle 1.5 – 3 ay arasındaki ana sosyalleşme
dönemi köpeğin psikolojik dünyasında çok büyük bir önem taşır.
Köpek yavrularının dünyaya insanlar ve yaşadıkları çevre hakkında bilgi
sahibi olmadan geldikleri unutulmamalıdır. Bu nedenle köpekler; her
türlü insanla (kadın, erkek, çocuk, yaşlı…), hayatları boyunca
karşılaşabilecekleri diğer evcil hayvanlarla (kedi, köpek..), her çeşit
taşıtla (otobüs, araba, bisiklet…) bu aylarda tanıştırılmalı ve
çağrışımlarının daima pozitif olmasına dikkat edilmelidir.
Köpeğiniz size ve yeni çevresine alıştıktan sonra, onu diğer canlılarla
tanıştırmalısınız. Çocuklar ve diğer insanlarla kontrolünüz altında oyun
oynamasına ve dostluklar kurmasına izin verin. Aşıları tamamlandıktan
sonra dış çevreyi tanımalarına olanak sağlamalısınız. Diğer köpeklerle
kontrollü bir şekilde oynamasına izin vererek kendi türü arasındaki
doğal ve sosyal davranışları öğrenmesine yardımcı olmalısınız. Yavru
köpeğinizi çok uzun süre yalnız bırakmayın. Bu ona aşırı stres
yükleyecektir. Kalabalık caddelerde gezdirerek çevresini kabullenmesini
sağlayın. İlk başlarda havlayarak kalabalığa tepki verecektir. Ancak bir
süre sonra onları kabullenecek ve yürürken diğer insanları rahatsız
etmeyecektir.
Ancak unutmayın ki; sosyalleştirilmeyen köpekler insanlara ve diğer hayvanlara karşı saldırgan ve güvenilmez olacaktır.
Beslenme
Yetişkin bir köpeğin gıdasında yüksek oranda protein, karbonhidrat ve yağ bulunmasına dikkat edilmeli
Günde bir ya da iki öğün beslenmeli
Temiz su sürekli bulundurulmalı
Aktivitelerden hemen önce ve sonra yemek vermemeli
Özel faaliyetleri olan bir köpekse (koşucu, polis köpeği, av köpeği
vb.) uygun diyetler hazırlanmalı ve gerekli takviyeler yapılmalı. Bu
amaçla yoğun aktivite sırasında vücudu gerek duyacağı oksijen ve demir
ihtiyacını karşılanmak amacı ile uygun oranlarda E vitamini ve Selenyum
gibi elementlerin takviyesi faydalıdır.
Kalsiyum ve fosfor oranının dengeli olmasına dikkat edilmelidir.
Aşırı ve oransız kalsiyumun kireçlenmelere neden olabileceği
unutulmamalıdır.
Irkına özgün erişkin ağırlığının korunmasına dikkat etmeli aşırı kilo alması veya aşırı zayıflaması önlenmeli
Sindirilebilirliği yüksek gıdalar tercih edilmeli
Selülozun gıdasında yeterli bulunmasını sağlamalıdır. Böylece
bağırsakların rahat çalışması sağlanacağı için sindirim sistemi hızı
artırılmış olacaktır. Ayrıca selüloz doygunluğu artıracağından gıdasında
yeterli oranda bulunması faydalı olacaktır.
Gıdasında yeterli düzeyde vitamin ve mineraller bulundurulmalıdır.
Köpeklerin sindirim sisteminin laktozu (süt şekeri) sindiremediği dikkate alınmalı ve gıdasında bulundurulmamalıdır.
Gıda değişimi yapmanız gerektiğinde değişimi ani olarak değil yavaş
ve günlük artırımlar şeklinde yapmanız sindirim sisteminin adaptasyonu
için önemlidir.
Günümüzde yetişkin köpekler için profesyonel mama firmaları
tarafından köpeğinizin ırkına özgün boyutları üç ana sınıfa ayrılarak
tüm gereksinimi olan temel besin maddelerini yeterli ve uygun oranlarda
içeren pek çok mama bulunmaktadır. Bu amaçla ; Küçük ırk yetişkin köpek
mamaları Orta ırk yetişkin köpek mamaları Büyük ırk yetişkin köpek
mamaları bulunmaktadır. Yüksek aktiviteye sahip yetişkin köpekler için
‘performans‘ Alerjik yapıda ki köpekler için ‘lamb & rice‘ Metabolik
hastalığı olan köpekler için de çeşitli ‘prescription‘ mamalar
bulunmaktadır.
Tuvalet Eğitimi
Tuvalet eğitiminde bütün mesele şartlandırmadır. Bunun için ödüllendirme
yöntemini kullanabilirsiniz. Eğitim için öncelikle köpeğinizin çiş ve
kaka yapacağı yeri belirleyin. Bu amaçla seçtiğiniz yerin fazla ayak
altı olmamasına ve yemek ile su kabından uzak olmasına dikkat edin. Daha
sonra seçtiğiniz yeri gazete kağıtları ile kaplayın. Köpeğinizin çiş ve
kaka zamanları genel olarak yemek sonrası, oyun sırasında, uykudan
kalktıktan sonra veya su içtikten sonradır. Bu zamanları takip ederek
onun çiş ve kaka için etrafı koklayıp kendi etrafında sık sık dönmeye
başladığını gördüğünüzde alıp onun için seçtiğiniz yere götürün ve
başında bekleyin. Seçtiğiniz yere çiş ve kakasını yaptığında severek
ödülünü verin.(Köpek çikolatası veya bisküvisi gibi).
Sizin istemediğiniz bir yere yaptığında sert ve otoriter bir sesle
azarlayın ancak daha aşırı tepki göstermeyin. Sizi anlayacağından
kesinlikle emin olabilirsiniz. Unutmamanız gereken bir şey de onun çok
küçük olduğu ve çişini ya da kakasını uzun zaman tutamayacağıdır. Bu
nedenle çiş ve kaka için ayrılan yere yetişemeyebilir. İkinci önemli
nokta ise öğrendiğini yaşının küçüklüğünden dolayı çok çabuk unutur.
Öğrendiklerini pekiştirebilmek için en az 15 gün eğitimi aksatmadan
devam ettirin.
EĞİTİM KOLAY OLSUN DİYE YEMEK, SU VERMEMEK VEYA ÇİŞ KAKA YAPMASI GEREKEN
YERE KAPATMAK GİBİ SAĞLIKSIZ YÖNTEMLERE KESİNLİKLE BAŞ VURMAYIN…
Notlar
Yüksek sesler, kalabalık ve çocukların onu sevmek için yakalamaya
çalışmaları gibi faktörler ilk günlerde köpeğinizin korkmasına neden
olabilir.
Köpeğinize evde sıcak ve hava cereyanından uzak bir yaşam alanı
sağlayınız. Köpeğiniz bu alanı uyumak ve dinlenmek için kullanacak ve
burada kendini güvende hissedecektir. Bu alan bir kapısı olan kapalı bir
kutu ya da yuva olabilir. Bunun dışında yere koyacağınız onun
boyutlarına uygun bir yatak ya da sepet de olabilir.
Yavru bir köpek günün büyük bir kısmını uyuyarak geçirir. Hatta
bazen deyim yerindeyse “ölü gibi uyur”. Çünkü uyku da yavru için büyük
bir gereksinimdir. Bazen köpek sahipleri bu durumdan telaşlanıp
köpeğinin hasta olduğunu zanneder. Ancak endişe etmeyin. Bu durum çok
normaldir.
Köpeğinizi yerinden zorla çıkarmaya çalışmayın. Eğer orada durmak
istiyorsa bırakın kalsın. Kendi istediği zaman zaten çıkacaktır.
Çocukların onu orada sıkıştırmasına ve kızdırmasına izin vermeyin.
İlk günlerde bütün evi kullanmasına izin vermeyin. Hem ortama
yabancı olduğundan hem de ev ona başlangıçta büyük bir alan geleceğinden
korkacaktır. Aynı zamanda bu olay tuvalet eğitimi açısından da yanlış
bir davranıştır. Köpeğinize evinizi sizin gözetiminiz altında yavaş
yavaş tanıtmalısınız. Kullanmasını istemediğiniz alanları (yatak odanız,
mutfak…) ona öğretmelisiniz.
Evde yanlış bir davranış yaptığında biri ona kızdıysa, diğer bir
kişi gidip onu sevmemeli ve onla ilgilenmemelidir. Çünkü bu davranış
köpeğinizin gelecekte kızan kişinin sözünü dinlememesine ve şımarmasına
neden olacaktır. Şımarık bir köpek söz dinlemez ve kendi kafasına buyruk
yaşar. Böyle bir şeyle karşılaşmak istemiyorsanız daha ilk günlerden
tedbirinizi almalı, köpeğinize ondan üstün olduğunuzu, onun sahibi
olduğunuzu ve sözünüzü dinlemesi gerektiğini hissettirmelisiniz.
Köpekmler Fizyoloji
Vücut Isısı
38-39 derece
Solunum Sayısı
10-40 / Dakika
Nabız Sayısı
60-160 / Dakika (Yetişkin) 200-220 / Dakika (Yavru)
Diş Sayısı
42 (Yetişkin)
İlk Süt Dişi Çıkışı
4-5 Haftalık
Diş Değişim Yaşı
4 Aylık (Diş Değişim Yaşı Irklara Göre Değişim Gösterebilir. Ortalama 4
Aylıkken Başlayan Değişim 6 Aylık Olduklarında Tamamlanır.)
Kızgınlık Süresi
6 Ayda Bir 21 Gün
Ergenlik Yaşı
7 – 12 Ay
Gebe Kalma Dönemi
Kızgınlığın 9-13 Günleri Arası
İlk Çiftleşme Yaşı
18 Aylık
Gebelik Süresi
Ortalama 60 Gün (57-63 Gün)
Doğumdaki Yavru Sayısı
1 – 14
Gözler
Parlak Ve Canlı
Ağız Ve Dil
Pembe Renkte
Burun
Nemli
Kalori İhtiyacı
Küçük Irk (2Kg-10Kg)–200 Kcal – 750 Kcal /Günlük Orta Boy Irk
(10Kg–25Kg)–800 Kcal – 1500 Kcal /Günlük Büyük Irk (26Kg–40Kg)–1600
Kcal – 2100 Kcal/Günlük
Tüy Değiştirme
Senede 2 Kez
